çene kemiği ne demek?

Çene Kemiği (Mandibula)

Çene kemiği veya mandibula, kafatasının en büyük ve en güçlü kemiğidir. Yüzün alt kısmını oluşturur ve çiğneme, konuşma ve diğer birçok önemli fonksiyonda kritik bir rol oynar. Alt çene olarak da bilinir.

Anatomisi

Mandibula, tek bir kemik olarak başlar, ancak doğumdan sonra iki parça olan sağ ve sol mandibular yarımlar, mandibular simfiz adı verilen bir kıkırdak eklemle birleşir. Genellikle hayatın ilk yılında kemikleşerek tek bir kemik haline gelir. Mandibula temel olarak iki ana bölümden oluşur:

1. Mandibular Gövde (Corpus Mandibulae): At nalı şeklindedir ve çenenin ön ve yan kısımlarını oluşturur. Üzerinde dişlerin bulunduğu alveoler çıkıntılar (processus alveolaris) yer alır. Gövdenin iç yüzeyinde, m. digastricus'un ön karnının tutunduğu genial tüberküller ve m. mylohyoideus'un başladığı mylohyoid çizgi bulunur. Dış yüzeyde ise mental foramen bulunur; bu foramen, n. mentalis'in geçtiği yerdir.

2. Mandibular Ramus (Ramus Mandibulae): Gövdenin her iki ucundan yukarı doğru yükselen, dörtgen şeklindeki bölümdür. Ramus'un üst kısmında iki önemli çıkıntı bulunur:

   • Processus Coronoideus: Temporalis kasının bağlandığı, öne doğru uzanan üçgen şeklindeki çıkıntıdır.
   • Processus Condylaris (Condylus Mandibulae): Temporomandibular eklem (TME) ile kafatasına bağlanan ve çene hareketlerini sağlayan eklem yüzeyini oluşturur.
   • Bu iki çıkıntı arasında incisura mandibulae (mandibular çentik) bulunur.
   • Ramus'un iç yüzeyinde ise foramen mandibulae bulunur. Buradan n. alveolaris inferior geçer. Bu foramenin hemen yanında da lingula mandibulae yer alır.

Fonksiyonları

Mandibulanın temel fonksiyonları şunlardır:

• Çiğneme: Çiğneme kasları (masseter, temporalis, pterygoidler) mandibula üzerine tutunarak çene hareketlerini ve yiyeceklerin çiğnenmesini sağlar.
• Konuşma: Dil, dudaklar ve diğer ağız yapılarıyla birlikte, mandibula konuşma sırasında seslerin doğru şekilde çıkarılmasına yardımcı olur.
• Dişlerin Taşınması: Mandibula, alt dişler için bir yuva görevi görür ve dişlerin stabilitesini sağlar.
• Yüz İfadesi: Alt çene, yüz kaslarının etkisiyle çeşitli yüz ifadelerinin oluşmasına katkıda bulunur.

Gelişimi

Mandibula, birincil kıkırdak yoluyla değil, intramembranöz kemikleşme ile gelişir. İlk kemikleşme merkezi, Meckel kıkırdağı çevresinde, yaklaşık 6. gebelik haftasında oluşur. Meckel kıkırdağı, mandibulanın gelişimi için bir iskele görevi görür, ancak kendisi doğrudan kemikleşmez.

Klinik Önemi

Mandibula, çeşitli klinik durumlarla ilişkilendirilebilir:

• Çene Kırıkları: Düşmeler, spor yaralanmaları veya trafik kazaları sonucu oluşabilir. Kırıkların yeri ve şiddeti, uygulanacak tedavi yöntemini belirler.
• Temporomandibular Eklem Bozuklukları (TMEB): Çene eklemi ve çiğneme kaslarını etkileyen bir dizi rahatsızlıktır. Ağrı, çene kilitlenmesi ve eklem sesleri gibi belirtilerle kendini gösterir.
• Diş Problemleri: Mandibuladaki dişlerin dizilimi, çene yapısı ve diğer faktörler çeşitli diş problemlerine (örneğin, maloklüzyon) yol açabilir.
• Çene Tümörleri: Nadir durumlarda, mandibula üzerinde benign (iyi huylu) veya malign (kötü huylu) tümörler gelişebilir.
• Açık Çene Ameliyatı (Ortognatik Cerrahi): Çene deformiteleri veya maloklüzyon gibi durumları düzeltmek için yapılan cerrahi işlemlerdir. Ortodontik tedavi ile birlikte sıklıkla uygulanır.
• Mandibular Hipoplazi: Mandibulanın normalden küçük olması durumudur. Genetik faktörler veya gelişimsel sorunlar nedeniyle ortaya çıkabilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Mandibulanın incelenmesinde kullanılan yaygın görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Röntgen (X-Ray): Kırıkların ve bazı kemik anomalilerinin tespitinde kullanılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Mandibulanın daha detaylı görüntülerini sağlar ve kırıkların, tümörlerin veya diğer patolojilerin değerlendirilmesinde kullanılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Yumuşak dokuların (örneğin, kaslar, eklem diskleri) ve TME'nin değerlendirilmesinde kullanılır.
• Panoramik Röntgen (OPG): Her iki çenenin ve dişlerin tek bir görüntüde değerlendirilmesini sağlar. Özellikle diş hekimliğinde yaygın olarak kullanılır.

Ek Bilgiler

• Mandibula, insan vücudundaki en son kemikleşen kemiklerden biridir.
• Yaşla birlikte, diş kaybı ve kemik yoğunluğundaki azalma gibi faktörler mandibulanın yapısını etkileyebilir.
• Mandibula, adli tıp alanında kimlik tespiti için kullanılabilir.